VIII. Czy
istnieją jakieś wytyczne dotyczące stroju kapłana podczas sprawowania liturgii?
Z własnych obserwacji
wiemy, że strój kapłana odprawiającego Mszę św. nie tylko różni się od stroju
mężczyzn, których spotykamy na ulicach, ale także w ramach sprawowania
liturgii występują pewne różnice w kroju, a przede wszystkim w kolorze, jaki
jest używany przy poszczególnych okazjach.
Trudno znaleźć jakieś
jednoznaczne wytyczne w Kodeksie Prawa Kanonicznego, który regulując życie Kościoła
powszechnego, ze zrozumiałych względów wypowiada się bardzo ogólnie. Z kanonu
929 dowiadujemy się jedynie, że szaty używane przez kapłanów do odprawiania
Mszy Św., oraz również szaty kapłanów i diakonów podczas udzielania Eucharystii
powinny być zgodne z przepisami prawa. Szczegółowe uwagi w tym względzie można
znaleźć jedynie w odpowiednich przepisach liturgicznych regulujących sprawy
stroju liturgicznego w wymiarze Kościoła powszechnego czy partykularnego
(Konferencja Episkopatu).
Ogólne wprowadzenie do
Mszału Rzymskiego poucza, że szatą liturgiczną dla duchownych jest alba (długa,
biała szata liturgiczna), przepasana w biodrach paskiem lub bez paska czy
sznura, jeżeli skrojono ją tak, że sama przylega do ciała. Jeśli alba nie
osłania dokładnie koło szyi stroju znajdującego się pod nią przed jej włożeniem
należy założyć humerał (biała chusta okrywająca szyję i ramiona).
Kapłan odprawiający Mszę
św. oraz wykonujący inne czynności liturgiczne związane bezpośrednio z Mszą św.
na albę wkłada stułę (część stroju duchownych katolickich w formie pasa z
tkaniny ze stosownymi symbolami chrześcijańskimi), zawieszoną na szyi i
zwisającą na piersi oraz ornat (wierzchnia szata odprawiającego Mszę Św.).
Ornat może mieć krój tzw. gotycki lub barokowy.
Diakon asystujący przy
Mszy św. prócz alby i stuły założonej na lewe ramię, poprowadzonej ukośnie
przez pierś do prawego boku i tam spiętej, wkłada dalmatykę (uroczysty strój
liturgiczny przypominający ornat z krótkimi, rozciętymi rękawami).
Niekiedy podczas
celebracji liturgicznych można zamiast alby założyć komżę (biała, krótsza od
alby, szata liturgiczna), ale nie wtedy, gdy się wkłada ornat lub dalmatykę,
lub gdy zamiast ornatu lub dalmatyki zakłada się samą stułę.
Podczas procesji oraz
innych czynności liturgicznych, zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych
obrzędów, kapłan używa kapy (ozdobna szata liturgiczna w kształcie peleryny
zapinana pod szyją na klamrę).
Szaty liturgiczne
powinny być wykonane z materiałów tradycyjnych, można używać tkanin
naturalnych, właściwych danemu krajowi, oraz sztucznych, odpowiadających
jednak powadze liturgii i osoby. Piękno i wartość każdej szaty liturgicznej
zależą od materiału i formy szaty, a nie od nadmiaru dodatkowych ozdób. Stąd dozwolone
są jedynie ozdoby figuralne i symbole wskazujące na sakralny charakter tych
szat, nie zaś takie, które nie przystoją temu charakterowi.
Ważne znaczenie, jeśli
chodzi o wymowę szat liturgicznych, odgrywają kolory tkanin, z których szaty
są wykonane. Różnorodność kolorów szat liturgicznych ma uzewnętrzniać
charakter misteriów wiary, a także ideę rozwoju życia chrześcijańskiego w
ciągu roku liturgicznego. Kolor szat jest ściśle określony i wynika z tradycji
zajmującej poczesne miejsce w życiu Kościoła. Przepisy Kościoła powszechnego
dopuszczają zasadniczo sześć kolorów, które mogą być stosowane w szatach
liturgicznych. Są nimi: biały, czerwony, zielony, fioletowy, czarny i różowy.
Szat koloru białego używa się w:
-
Oficjach
i Mszach Okresu Wielkanocnego i Narodzenia Pańskiego;
-
święta
i wspomnienia Chrystusa Pana, z wyjątkiem tych, które dotyczą Jego Męki;
-
święta
i wspomnienia Najświętszej Maryi Panny;
-
uroczystość
świętych Aniołów;
-
uroczystość
świętych, którzy nie byli męczennikami;
-
uroczystość
św. Jana Chrzciciela (24 czerwca);
-
uroczystość
Wszystkich Świętych (1 listopada);
-
święto
Nawrócenia św. Pawła (25 stycznia);
-
święto
Katedry św. Piotra (22 lutego);
-
święto
św. Jana Ewangelisty (27 grudnia).
Szat koloru czerwonego używa się w:
-
Niedzielę
Męki Pańskiej;
-
Wielki
Piątek;
-
Niedzielę
Zesłania Ducha Świętego;
-
Mszach
ku czci Męki Pańskiej;
-
główne
święta apostołów i ewangelistów
-
dni
świętych męczenników.
Szat koloru zielonego używa się w:
-
Oficjach
i Mszach okresu zwykłego.
Szat koloru fioletowego używa się w okresie:
-
Adwentu;
-
Wielkiego
Postu;
-
można
go również stosować w Oficjach i Mszach za
zmarłych.
Szat koloru czarnego używa się w Mszach za
zmarłych. Szat koloru różowego można używać w:
-
niedzielę
Gaudete (trzecią Adwentu);
-
niedzielę
Laetare (czwartą Wielkiego Postu).
W dni szczególnych świąt
w parafii, podczas sprawowania okazałych uroczystości, można stosować do liturgii
wspanialsze szaty, chociażby nie były one w kolorze dnia.
Jak z powyższego wynika,
nie tylko sam strój, ale i jego kolor jest określony przepisami kościelnymi.
Kościół pragnie przemawiać do swoich odbiorców także poprzez strój liturgiczny
duchownych, którego krój i kolorystyka przekazują określone treści o
charakterze religijnym i uświadamiają ważne elementy z życia Chrystusa oraz
stają się nośnikiem treści przeżywanego aktualnie roku liturgicznego.