XII. Kto może rozdawać Komunię Św.?

Osoba rozdająca Komunię św. nazywa się, zgodnie ze słownictwem używanym w Kodeksie Prawa Kanonicz­nego, szafarzem Komunii Św. lub szafarzem Eucharystii. Prawo Kościoła dzieli tych szafarzy na dwie zasadnicze grupy: szafarzy zwyczajnych i szafarzy nadzwyczajnych. Do szafarzy zwyczajnych należą: biskupi, prezbiterzy i diakoni, a więc duchowni Kościoła katolickiego. Dru­gą grupę, szafarzy nadzwyczajnych, stanowią klerycy, którzy przyjęli posługę akolitatu oraz (tam gdzie wymaga tego konieczność wynikająca z braku szafarzy), wierni wyznaczeni przez kompetentną władzę duchowną.

Na prośbę wielu biskupów i kapłanów Konferencja Episkopatu Polski w 1990 roku wydała dokument zawie­rający postanowienia dotyczące posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. na jej terenie. W dokumencie tym zamieszczono następujące ustalenia:

-          biskupi diecezjalni mogą powołać mężczyzn do po­sługi nadzwyczajnego szafarza Komunii św. w wie­ku 35 - 65 lat;

-          kandydaci powinni odznaczać się nieskazitelnym życiem moralnym, pobożnością i poważaniem wśród duchowieństwa i wiernych;

-          kandydat poza wykształceniem przynajmniej śred­nim winien znać podstawowe prawdy teologiczne, zwłaszcza odnoszące się do Kościoła, Mszy św. i Eucharystii (biskup może polecić kandydatowi u-dział w kursie teologicznym lub zażądać egzaminu);

-          biskup diecezjalny do posługi nadzwyczajnego sza­farza powołuje kandydata, którego poznał osobiście po poleceniu go przez proboszcza i dwóch innych kapłanów, na jeden rok;

-          przed powołaniem, jak również przed każdym prze­dłużeniem powołania, kandydaci winni odbyć co najmniej trzydniowe rekolekcje;

-          braci zakonnych, którym biskup może obniżyć wiek do 30 lat, obowiązują te same postanowienia;

-          posługa szafarza jest bezinteresowna, ewentualne wynagrodzenie może jedynie dotyczyć kosztów przejazdu lub rekompensaty w przypadku, gdy na skutek wykonywania posługi uszczupliły się do­chody w pracy zawodowej szafarza;

-          szafarz nadzwyczajny podczas posługi winien być ubrany w albę i przepasany cingulum;

-          szafarz wykonuje swoją posługę, gdy liczba kapła­nów w stosunku do komunikujących jest zbyt mała;

-          miejscem jego posługi jest diecezja, na terenie któ­rej został powołany, poza diecezją niezbędne jest zezwolenie miejscowego biskupa;

-          za wiedzą proboszcza, z zachowaniem obowiązu­jących przepisów liturgicznych, szafarz może za­nieść Komunię św. do domów tylko tym osobom, których stan duchowy jest znany.

Te zasady, podane w Kodeksie Prawa Kanonicznego dla Kościoła powszechnego, dostosowane dla diecezji polskich przez Konferencję Episkopatu, w archidiecezji poznańskiej znalazły swoje zastosowanie i uszczegółowienie dzięki decyzji arcybiskupa metropolity poznań­skiego uzewnętrznionej Dekretem w sprawie powoła­nia nadzwyczajnych szafarzy Komunii świętej z dnia 1 kwietnia 1999 roku.

Wyznaczając przymioty, którymi muszą odznaczać się kandydaci na szafarzy nadzwyczajnych, Ksiądz arcy­biskup podkreślił istotne znaczenie ich dojrzałości w wie­rze, zdrowej pobożności eucharystycznej, intensywnego życia sakramentalnego, wzorowego życia moralnego, so­lidności w życiu małżeńskim, rodzinnym, zawodowym i sąsiedzkim, sprawności psychicznej i fizycznej, otwartej i służebnej postawy wobec drugich, serdeczności oraz łatwości nawiązywania kontaktów z osobami chorymi i w podeszłym wieku. W zestawieniu z wymogami Kon­ferencji Episkopatu złagodził nieco wymóg dotyczący wykształcenia szafarzy nadzwyczajnych. Wymóg wy­kształcenia przynajmniej średniego zastąpił ponadpod­stawowym. Znaczy to, że w szczególnych przypadkach także wierni z wykształceniem zawodowym mogliby zo­stać powołani do pełnienia tej funkcji.

Liczbę szafarzy nadzwyczajnych Prawodawca party­kularny uzależnił od wielkości parafii i liczby odprawia­nych tam Mszy Św., zakładając jednocześnie, że szafarz nadzwyczajny powinien usługiwać zasadniczo podczas jednej Mszy św. w ciągu dnia i mieć możliwość zastęp­stwa w wypadku choroby lub wyjazdu poza parafię. Jest logiczne, że ich liczba zależeć musi także od tego, ilu chorych korzysta z ich posługi na terenie parafii i jak często zanoszą Komunię św. spragnionym Jej przyj­mowania.

Prawo Kościoła poznańskiego wymaga od kandyda­tów ukończenia studium przygotowawczego. Studium to jest prowadzone pod kierunkiem Archidiecezjalnej Komisji Liturgicznej. Czas jego trwania zależy od częstotli­wości spotkań formacyjnych kandydatów, wymaga się przynajmniej 5-6 spotkań formacyjnych trwających oko­ło pięciu godzin lekcyjnych. Każdemu takiemu spotkaniu winny towarzyszyć ćwiczenia praktyczne. Wskazane jest, aby każdy dzień szkolenia rozpoczynał się lub kończył Mszą Św., z możliwie pełnym udziałem służby liturgicz­nej. Studium przygotowawcze kończy egzamin pisemny z teorii i ustny z praktyki udzielania Komunii św. podczas Mszy św. i zanoszenia jej chorym.

Studium przygotowawcze ma jedynie charakter wpro­wadzający w dalszą formację nadzwyczajnych szafarzy Komunii Św., by mogli lepiej zrozumieć charakter swej posługi, jej wpływ na głębię wiary i jakość życia z wiary, a także zdynamizować swoją działalność apostolską w pa­rafii.

Koszty związane z uczestnictwem w studium przy­gotowawczym oraz spotkaniach modlitewno - formacyjnych szafarza nadzwyczajnego ponosi zasadniczo parafia w której pełni on swoją funkcję.

Zadania nadzwyczajnego szafarza Komunii św. są dwojakie:

-          pomoc w rozdawaniu Komunii Św., gdy przystępuje do niej większa liczba wiernych, a brak jest zwy­czajnych szafarzy, albo gdy ich inne ministeria sta­nowią doraźną przeszkodę, czy też stan zdrowia lub podeszły wiek utrudnia im udzielanie Komunii Św.;

-          pomoc w zanoszeniu Komunii św. chorym i niepeł­nosprawnym.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że jeśli chodzi o ar­chidiecezję poznańską to intencją Prawodawcy było przede wszystkim umożliwienie przyjmowania częstej Komunii św. osobom chorym i niepełnosprawnym. Ka­płani odwiedzają ich zasadniczo przy okazji I piątku miesiąca. Wiedząc, że jest wielu chorych przywiązanych do częstej Komunii Św., a zarazem zdając sobie sprawę z różnorakich zadań duchownych pracujących w para­fiach, postanowiono zadośćuczynić tym potrzebom, ko­rzystając z posługi szafarzy nadzwyczajnych. Zanoszą oni chorym i niepełnosprawnym Komunię św. każdej nie­dzieli i w dni świąteczne, starając się, by chory mógł przyjąć Chrystusa pod koniec lub tuż po wysłuchanej przez radio czy obejrzanej w telewizji Mszy św. Praktyka ta znajduje dużą aprobatę u wzmocnionych Ciałem Chry­stusa i przeżywających swoje cierpienie w łączności z Nim chorych.

W uzupełnieniu można dodać kilka słów na temat bezpośredniego przygotowania szafarza nadzwyczajnego do pełnienia tej funkcji.

Swoją liturgiczną funkcję wykonuje on w następujący sposób: podczas Baranku Boży podchodzi do ołtarza i klęka na oba kolana obok celebransa (o ile ze względów przestrzennych byłoby to niewygodne lub niemożliwe, może uklęknąć z tyłu lub z przodu ołtarza). Kapłan po przyjęciu Ciała i Krwi Pańskiej udziela Komunii św. szafarzowi nadzwyczajnemu. Byłoby wskazane (jeśli nic nie stoi na przeszkodzie), by udzielił Jej pod obiema po­staciami. Następnie kapłan podaje mu naczynie z Posta­ciami konsekrowanymi i wspólnie rozdają Komunię św.

Jeśli chodzi o zanoszenie Komunii św. chorym prze­bywającym w swoich domach, szafarz nadzwyczajny po­winien najpierw złożyć w domu chorego tzw. wizytę przygotowawczą, podczas której ustali dzień, godzinę i przebieg odwiedzin z Najświętszym Sakramentem oraz oczywiście kwestie związane z odpowiednim przygoto­waniem duchowym chorego i wnętrza jego mieszkania. Kolejne wizyty z Komunią św. wystarczy poprzedzić informacją telefoniczną o dniu i godzinie przyjścia. Kie­dy szafarz nadzwyczajny zanosi Komunię św. do domu chorego, swoją posługę pełni w ubraniu cywilnym, ale odświętnym i poważnym. Należałoby się domyślać, że chodzi tu o stosowny garnitur.

Odpowiadając na pytanie o osobę rozdającego Ko­munię św. zatrzymałem się przede wszystkim na szafa­rzach nadzwyczajnych, zakładając, że kompetencja w tej dziedzinie szafarzy zwyczajnych (biskupów, kapłanów i diakonów) jest wystarczająco znana i uznana przez na­leżących do Ludu Bożego.