c.d.

Chociaż Włochy były związane z Rzeszą Żelaznym Paktem i przystąpiły do wojny u jej boku, sytuacja Żydów była tu zupełnie inna. Nie przeszkadzało to Stolicy Apostolskiej interesować się losem włoskich nie-Aryjczyków.

Przed wojną, w listopadzie 1938 r., pierwsza ustawa zabroniła zawierania małżeństw pomiędzy Aryjczykami i nie-Aryjczykami. Pertraktacje prowadzone w tej sprawie między Stolica Apostolską i rządem nie powiodły się. Na początku listopada Pius XI skierował osobisty list do Mussoliniego i inny list do króla Wiktora Emanuela III. Niemniej ustawa została opublikowana 10 listopada. Kardynał sekretarz Stanu skierował wtedy do rządu włoskiego notę protestacyjną. 6 marca 1939 r. Święte Oficjum opublikowało ostrzeżenie przed doktryną rasową propagowaną we Włoszech.

Liczba nie-Aryjczyków katolików we Włoszech była wysoka. Stolica Apostolska starała się rozszerzyć, jak tylko to możliwe, grupę tych nie-Aryjczyków katolików, usiłując włączyć w nią katechumenów, a nawet Żydów, którzy jeszcze nimi nie byli, a także pół-Żydów. Jej pierwszym celem było to, by katolickim nie-Aryjczykom pozwolono wykonywać ich wolne zawody, by pół-żydowskim dzieciom nie zabraniano uczęszczania do szkoły, aby ochrzczonym Żydom pozwolono poślubiać Aryjczyków, by małżeństwo zawarte między Aryjczykami i nie-Aryjczykami nie pociągało za sobą uszczerbku rasowego, ale żeby nowa rodzina w ten sposób utworzona była asymilowana z rodzinami aryjskimi. Niemożliwe jest szczegółowe ustalenie rezultatów, jakie Stolica Apostolska osiągnęła, interweniując w poszczególnych przypadkach, ale z pewnością nie były one bez znaczenia. W czasie pierwszych lat wojny Stolica Apostolska uzyskała od rządu w Rzymie dość szerokie ustępstwa na rzecz Włochów i obcokrajowców dotkniętych przez ustawodawstwo antysemickie sprzed wojny - bądź całkowite „odróżnienie”, to znaczy zwolnienie od wszelkich restrykcji, bądź pozwolenie na emigrację lub lepsze traktowanie pod względem materialnym i moralnym w obozach internowania, które nuncjusz apostolski mógł odwiedzać. W końcu katolikom pochodzenia żydowskiego pozwalano na przebywanie razem z ich kapelanami.

c.d.n.