IV. Kiedy i gdzie powinno się udzielać chrztu?
Kodeks Prawa Kanonicznego przewiduje, że: Chociaż chrzest może być udzielany w jakimkolwiek dniu, jednak zaleca się, aby z zasady był udzielany w niedzielę, albo wedle możności w wigilię paschalną.
Dlaczego właśnie tak? Sprawa wydaje się oczywista: każda niedziela to dzień, kiedy Kościół wspomina zmartwychwstanie Chrystusa. Noc z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę - Wielka Noc to czas przejścia Jezusa ze śmierci do życia. A ci wszyscy, którzy przyjmują chrzest, złączeni w jedno z Chrystusem na podobieństwo jego śmierci i zanurzeni razem z Nim w śmierci, są w Nim przywracani do życia i razem z Nim zmartwychwstają. We chrzcie bowiem obchodzi się i odprawia misterium paschalne w tym znaczeniu, że przezeń ludzie przechodzą ze śmierci grzechu do życia. W związku z tym trudno sobie wyobrazić inny dzień, bardziej właściwy, by przyjąć ten sakrament.
Oczywiście, gdy dziecko znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci czy zachodzi jakaś inna słuszna przyczyna, można wybrać inny dzień, w którym zostanie udzielony sakrament chrztu.
Wybierając termin chrztu, należy brać pod uwagę:
- zbawienie dziecka - nie należy pozbawiać go dobrodziejstw tego sakramentu;
- stan zdrowia dziecka;
- zdrowie matki - aby mogła, jeśli to tylko możliwe, wziąć udział w liturgii chrzcielnej;
- potrzeby duszpasterskie - by umożliwić rodzicom i chrzestnym odpowiednie przygotowanie i zorganizowanie chrztu.
Zgodnie z istniejącą wieloletnią praktyką Kościoła udzielenie chrztu powinno nastąpić, jeśli to tylko możliwe, wpierwszych tygodniach po narodzeniu dziecka.
Jest wskazane, aby w zwykłych warunkach, kiedy chrztu udziela się w niedzielę, czynić to na Mszy Św., aby cała wspólnota mogła brać udział w obrzędzie i aby jeszcze jaśniej ukazać związek chrztu i Eucharystii. Nie powinno się tego czynić w każdą niedzielę, lecz w niedzielę z góry określoną i na określonej Mszy św. Dzięki temu ceremonia chrztu może odbywać się z udziałem większej wspólnoty wiernych, a także w liczniejszym gronie przyjmujących chrzest.
Skoro chrztu udziela się w zwykłych warunkach w niedzielę na Mszy Św., to trudno sobie wyobrazić, by miało to odbywać się poza kościołem. Dlatego też nie dziwi stwierdzenie władzy kościelnej, że: Poza wypadkiem konieczności, właściwym miejscem chrztu jest kościół lub kaplica. Nie wystarczy tu jednak Jakikolwiek” kościół lub kaplica. Musi to być przede wszystkim świątynia, w której jest chrzcielnica, a poza tym musi ona znajdować się na terenie parafii, gdzie mieszka kandydat do chrztu (w przypadku chrztu dorosłego) lub jego rodzice (w przypadku chrztu dziecka). Wskazując na kościół parafialny jako właściwe miejsce chrztu, podkreśla się prawdę, że chrzest jest sakramentem wiary Kościoła, a także sakramentem włączenia do ludu Bożego. Dlatego też zrozumiałe jest, że kapłani odpowiedzialni za duszpasterstwo w danej parafii niezbyt chętnie zgadzają się na to, by ich parafianie czy dzieci ich parafian byli chrzczeni poza swoją wspólnotą.
Prawodawca kościelny dopuszcza jednak jednostkowe przypadki, kiedy chrzest może odbyć się poza kościołem parafialnym, czy nawet zupełnie poza miejscem, gdzie znajduje się chrzcielnica. Chodzi tutaj o kandydata do chrztu, który: ze względu na odległość lub inne okoliczności nie może bez poważnej niedogodności przybyć lub być przyniesionym do kościoła parafialnego albo innego kościoła lub kaplicy....
W takiej sytuacji chrztu można i trzeba udzielić w innym bliżej położonym kościele lub kaplicy, albo nawet w innym odpowiednim miejscu.
Zdajemy sobie sprawę, że zacytowany kanon dopuszcza wiele różnych przypadków, które, gdy zachodzą, uzasadniają skierowanie prośby do swojego proboszcza o pozwolenie na udzielenie chrztu na terenie innej parafii. Można by wymienić sporo takich przypadków, na przykład: duża odległość od kościoła parafialnego i złe warunki atmosferyczne, stanowiące przeszkodę w dotarciu do niego; zły stan zdrowia dziecka mającego przyjąć chrzest lub jego rodziców, uniemożliwiający dotarcie do kościoła parafialnego bez uzasadnionego podejrzenia o pogorszenie tego stanu; trwające działania wojenne, utrudniające bezpieczne dotarcie do kościoła parafialnego...
Mając świadomość istnienia takich możliwości w szczególnych okolicznościach, nie można dopuszczać, aby korzystanie z nich było częste, tym bardziej że Prawodawca ostrzega: Poza wypadkiem konieczności chrztu nie należy udzielać w domach prywatnych lub szpitalach, chyba że biskup diecezjalny dla poważnej przyczyny na to zezwoli.
Znając podstawowe przepisy prawa kościelnego, wiemy, że niebezpieczeństwo utraty życia zawiesza wiele zasad ogólnych postępowania w normalnych warunkach, również jeśli chodzi o czas i miejsce chrztu. W takim przypadku można ochrzcić zawsze i w każdym miejscu, mając na względzie dobro duchowe osoby umierającej.